Oogproblemen
Cataract
Staar (cataract) is een vertroebeling van de lens van het oog. Het toont zich doordat de zwarte pupil in het centrum van de gekleurde iris geleidelijk grijzig en later wit wordt. In het begin ontstaat hierdoor het beeld als bij het kijken door matglas, bij verergering zal geleidelijk volledige blindheid ontstaan. Een enkele keer ontstaat staar al op jonge leeftijd zonder bekende oorzaak, soms wordt het gezien als complicatie bij suikerziekte of trauma, maar in de meeste gevallen gaat het om ouderdomsstaar. Door de geleidelijke ontwikkeling past een dier zich meestal goed aan bij een verminderd gezichtsvermogen. De troebele lens kan worden verwijderd, tegenwoordig is het zelfs mogelijk een kunstlens te plaatsen indien het netvlies nog goed functioneert. Hiervoor zult u naar de oogspecialist verwezen worden.
Conjunctivitis
De meest voorkomende oogaandoening bij de hond en kat is conjunctivitis, een ontsteking van het bindvlies. Het bindvlies is de slijmvlieslaag die de binnenkant van de oogleden en het oogwit bekleedt. Bij een ontsteking kunnen de volgende verschijnselen gezien worden: roodheid en soms zwelling, waterige tot pussige uitvloeiing, traanstrepen en/of ingedroogd materiaal in de ooghoek. Soms knijpen de dieren met hun ogen.
Diverse oorzaken zijn mogelijk: bacteriële of virale infecties (zoals niesziekte bij de kat), stof, zand of een vreemd voorwerp in het oog (zoals grasaren) of een allergische reactie. Soms wordt de ontsteking veroorzaakt door een afwijking aan de oogleden, haartjes op de rand of standsafwijkingen; soms door een afwijking van het oog zelf of door onvoldoende traanproductie (KCS).
De behandeling bestaat uit het schoon houden van de ogen en oogleden en het toedienen van (antibioticumhoudende) oogzalf. Soms zijn aanvullende ontstekingsremmers en/of een antibioticumkuur nodig. Natuurlijk dient ook, indien mogelijk, de oorzaak bestreden te worden.
Cherry eye
Bij deze aandoening, ook wel kersenoog genoemd, ziet men een uitpuilende traanklier achter het derde ooglid vandaan komen. De traanklier is ontstoken en raakt door vuil en uitdroging steeds meer geïrriteerd, wat resulteert in pijnlijke, ontstoken ogen. De behandeling bestaat uit het operatief overhechten van de traanklier.
Distichiasis
Distichiasis is het voorkomen van kleine haartjes op de normaal gesproken onbehaarde ooglidranden. Het heeft een erfelijke basis en wordt bij sommige rassen meer gezien, zoals bij de Boxer, Amerikaanse en Engelse Cocker Spaniël, Engelse Bulldog, Pekingees en Flatcoated Retriever. Deze haartjes kunnen het hoornvlies van het oog irriteren, waardoor de ogen gaan tranen en de dieren vaak door pijn met de ogen gaan knijpen. Om dit te voorkomen dienen de haartjes verwijderd te worden, de oogspecialist heeft hiervoor speciale apparatuur die ook de wortels van de haartjes kapot maken, zodat de kans op recidief minimaal is.
Ectropion/Te ruime oogspleet (TROS)
Ectropion is een afwijking waarbij de oogleden uitzakken of naar buiten krullen. Van een te ruime oogspleet wordt gesproken indien de oogspleetlengte duidelijk groter is dan noodzakelijk. Deze aandoeningen zijn moeilijk van elkaar te onderscheiden en worden dan ook gezien als één afwijking. Ectropion/TROS kan erfelijk of verkregen zijn. Erfelijke ectropion/TROS wordt vooral aangetroffen bij honden met een ruim vel, dus met losse huidplooien (zoals de Bloedhond, de Duitse Dog en de Sint Bernard). Omdat het onderste ooglid het oogvocht niet kan tegenhouden, hebben deze honden veel last van tranende ogen. Het bindvlies wordt rood en raakt ontstoken omdat stof, wind, enzovoort vrij baan hebben. Verkregen ectropion/TROS kan het gevolg zijn van een ernstig litteken op het ooglid dat is ontstaan na trauma of na (over-) correctie van entropion.
Lichte vormen van ectropion/TROS kunnen behandeld worden met een vette oogzalf. Dit “smeert” de ogen en beschermt ze. Het eigenlijke probleem wordt hiermee natuurlijk niet opgelost. Dit kan alleen aangepakt worden door middel van een operatie, waarbij de oogleden weer in de juiste stand gebracht worden. Als er andere problemen aan ten grondslag hebben gelegen (bijvoorbeeld chronische ontstekingen) dan moeten deze tegelijkertijd worden aangepakt. De vooruitzichten na operatie zijn goed; de oogleden sluiten weer normaal aan en het hoornvlies kan zich herstellen.
Entropion
Bij entropion gebeurt het tegenovergestelde als bij ectropion: de oogleden krullen naar binnen om. Het gevolg hiervan is dat de haren die op de buitenkant van de oogleden liggen de oogbol irriteren. In ernstige gevallen kan dit tot perforatie van de oogbol en blijvende blindheid leiden.
De aandoening kan in principe bij elke diersoort voorkomen, maar we zien het vaker bij de hond en kat. Bij sommige rassen komt entropion als erfelijke afwijking voor, waarbij de vorm van de kop, de oogspleet en huidplooien een rol spelen. Bekende voorbeelden zijn de Rottweiler, Duitse Dog, Berner Sennen hond, Bouvier en de Perzische kat. De verkregen vorm van entropion ontstaat door voortdurende pijn aan het oog, waarbij het oog continu dichtgeknepen wordt.
Ook voor entropion geldt dat een operatieve ingreep de afwijking kan opheffen. Bij een lichte vorm van entropion kan worden volstaan met een vette oogzalf om het oog te beschermen.
Glaucoom
Glaucoom, ook wel groene staar genoemd, is een verhoogde oogboldruk. Het ontstaat doordat het kamerwater (het vocht dat de oogbol op spanning houdt) niet voldoende wordt afgevoerd. Oorzaken hiervoor zijn een erfelijke afwijkende aanleg van de afvoerstructuur, zoals gezien wordt bij de Amerikaanse en Engelse Cocker Spaniël, Bouvier, Basset en Perzische kat. Ook ontstekingen en trauma kunnen een blokkade van de afvoer tot gevolg hebben. Bij katten komt ook glaucoom door een te hoge bloeddruk voor. De verschijnselen van acuut glaucoom zijn het plotseling optreden van pijn en het uitpuilen van het oog. Het dier kan er ziek/lusteloos van zijn. De pupil is vergroot, het hoornvlies krijgt een blauw/groene waas en er zijn meer bloedvaten te zien in het oogwit. Bij de chronische vorm treed de pijn minder duidelijk op de voorgrond.
Glaucoom is een spoedgeval, indien er niet snel met een behandeling gestart wordt kan er permanente schade aan het netvlies optreden, waardoor het dier blind wordt. De behandeling bestaat uit het medicamenteus verlagen van de oogboldruk met medicijnen die de productie van het kamerwater remmen. In sommige gevallen is het oog niet meer te redden, om de pijn te verlichten kan er dan voor gekozen worden het oog in zijn geheel operatief te verwijderen.
Trauma
Trauma aan het oog dient altijd met spoed behandeld te worden! Trauma van de kop door bijvoorbeeld een aanrijding kan tot schade van het oog en/of de omliggende structuren leiden. Denk hierbij onder andere aan een gebroken oogkas en wonden aan de oogleden, waarbij ook de ogen zelf beschadigd kunnen raken. Ook kattenkrabben en splinters in het oog geven vaak heftige klachten. Stomp trauma, zoals een bal tegen het oog, kan onder andere een losliggende lens (lensluxatie), scheuren in het hoornvlies en het loslaten van het netvlies tot gevolg hebben. Zure en alkalische stoffen kunnen tot veretsing van het oog leiden, waarbij ook diepere structuren (permanent) beschadigd kunnen raken.
Bij rassen als de Pekingees en Shih Tzu kan de oogbol relatief makkelijker uitpuilen uit de oogkas (luxatio bulbi). Zelfs flinke opwinding kan dit al veroorzaken. Als de situatie te lang blijft bestaan ontstaat er onder andere door stuwing en druk op de oogzenuw ernstige schade aan het oog. Dit is dus een spoedgeval, het oog dient zo snel mogelijk weer in de normale positie gebracht te worden! Zorg er op weg van naar de dierenarts voor dat het dier niet aan het oog kan krabben en bescherm de oogbol tegen uitdroging met bijvoorbeeld een druppel slaolie.
Trichiasis
Onder trichiasis wordt verstaan: zich op een normale plaats bevindende haren die door een afwijkende stand de slijmvliezen van het oog irriteren. De meest voorkomende locaties zijn de neusplooi en het bovenooglid. In het laatste geval is er meestal sprake van een combinatie met entropion. Trichiasis komt voor bij honden met zeer korte neuzen, overmatig veel plooien en/of sterk prominerende oogbollen, zoals bij de Shih Tzu, Pekingees, Sharpei en Chow Chow. De haren kunnen het hoornvlies van het oog irriteren, waardoor de ogen gaan tranen en de dieren vaak door pijn met de ogen gaan knijpen. De behandeling bestaat uit het beschermen van de oogbol d.m.v. zalven en het operatief verwijderen van huidplooien en/of corrigeren van de oogleden.
Droge ogen (KCS)
KCS is een afkorting voor “Kerato Conjunctivitis Sicca”, een oogziekte die ook wel droge ogen genoemd wordt. Het betekent letterlijk droge ontsteking van het hoornvlies en de bindvliezen (conjunctiva) van het oog. Bij KCS produceren de traanklieren onvoldoende of zelfs helemaal geen traanvocht. De traanfilm vormt een natuurlijke beschermlaag van de oogbol en wanneer deze er niet meer is, leidt dit tot uitdroging van het hoornvlies en de bindvliezen. Hierdoor krijgen vuil en bacteriën vrij spel en zal er een ontsteking van het hoornvlies (keratitis) en de bindvliezen (conjunctivitis) ontstaan.
Meerdere oorzaken zijn bekend. Mogelijk is het aangeboren/erfelijk. Bepaalde rassen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van deze ziekte, waaronder de Teckel/Dashond (langhaar), de Cavalier King Charles Spaniel en de West Highland White Terriër. De traanklieren kunnen beschadigen door een ongeluk met KCS als resultaat. Verder zijn ontstekingen of tumoren van het traanapparaat ook veroorzakers van KCS. In 90% van de gevallen is KCS echter het gevolg van een auto-immuun ziekte, die leidt tot beschadiging van de traanklieren. Deze beschadiging en bijkomende vermindering van de traanproductie zijn geleidelijke processen die, mits tijdig vastgesteld en goed behandeld, gestopt kunnen worden.
Symptomen
Meestal is er sprake van een continue slijmerige tot pussige uitvloeiing van één of beide ogen, rode geïrriteerde bindvliezen en gezwollen oogleden. De ogen zien er dof uit en de hond is pijnlijk aan de ogen. Later kan er een blauwwitte troebele verkleuring van het hoornvlies optreden. Bij ernstige gevallen kan deze chronische ontsteking leiden tot een permanente beschadiging van het oog of zelfs tot blindheid. Soms ziet men ook dat de neus wat droog en is en korstjes heeft of zelfs wat pussige uitvloeiing vertoont.
Diagnose
Bij ieder chronisch probleem aan de ogen kan KCS een rol spelen. Met name bij klachten van een chronische of recidiverende conjunctivitis na of ondanks behandeling, moet aan KCS gedacht worden. In dergelijke gevallen dient de traanproductie gemeten te worden met de Schirmer Tear Test. Hierbij worden stripjes met een kleurstof in de ooglidrand aangebracht, en gemeten hoeveel tranen er gedurende een minuut geproduceerd worden. Is de traanproductie lager dan normaal dan is er een sterke verdenking op KCS. De gevolgen van de uitdroging op het oog worden tijdens de controle ook bekeken.
Behandeling
De behandeling is gericht op het zo vochtig mogelijk maken en houden van het oog. Bovendien moet vrijwel altijd een bijkomende infectie behandeld worden. De behandeling is, zeker in het begin, zeer intensief. Indien in het beginstadium van de ziekte deze behandeling goed wordt volgehouden zal vaak op de langere termijn een minder intensieve behandeling nodig zijn. Eventuele pussige ooguitvloeiing moet goed uitgespoeld worden met fysiologische zoutoplossing vóórdat een zalf of druppel wordt toegediend in het oog.
Er zijn 3 basis richtlijnen die bij behandeling van toepassing zijn:
- Stimuleren van de traanproductie: tweemaal daags moet het aangetaste oog gezalfd worden met een oogzalf (Optimmune Canis®) die de traanklieren stimuleert, een positieve werking heeft op het immuunsysteem en de ontsteking remt. Daarnaast kunnen er eventueel ook andere druppels worden voorgeschreven die de traanproductie stimuleren.
- Infectie bestrijden: zolang er sprake is van pussige ooguitvloeiing moet na spoelen ook een antibioticumzalf gegeven worden.
- Vochtig houden van het oog: verdeeld over de dag worden kunsttranen gegeven. De bedoeling is dat indien mogelijk elk uur (of in ieder geval zo vaak mogelijk, niet minder dan 6 keer daags) wordt gedruppeld of gezalfd. Hierin kan gevarieerd worden naar gelang de mogelijkheden van de eigenaar.
In zeer ernstige gevallen is ook chirurgie nog een mogelijkheid. Echter bij heel weinig dieren is dit een optie, omdat de ziekte dan aan bepaalde kenmerken dient te voldoen. In de realiteit wordt chirurgie slechts in uitzonderlijke gevallen aanbevolen. Hiervoor wordt doorverwezen naar een oogspecialist.
Prognose
Na een eerste behandeling kan het oog er weer gezond uitzien. De traanklieren blijven echter onderworpen aan een continu proces van beschadiging door de auto-immuunziekte. De aandoening zorgt ervoor dat de traanproductie geleidelijk vermindert en het oog hierdoor een hoger risico loopt op infecties. Daarom is het belangrijk de behandeling voort te zetten en het afbraakproces van de traanklieren tegen te gaan. Een levenslange behandeling is de beste garantie voor het functionele behoud van de traanklieren.
Om het ziekteverloop en de behandeling goed te controleren is het nodig de ogen regelmatig te laten nakijken. In de meeste gevallen reageren de dieren erg goed op behandeling indien deze getrouw wordt volgehouden. Helaas kan er slechts in enkele gevallen compleet herstel optreden.